[93]

อรญฺญฏฺฐกถา

ยํ ฯ อรญฺญํ นามาติ อิทมฺปน นเกวลํ
ปุพฺเพ วุตฺตอรญฺญลกฺขณปฺปตฺติมตฺเตน อรญฺญํ อิธาธิปฺเปตํ ฯ
กินฺติ ฯ ยํ อตฺตโน อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญํ ปรปริคฺคหิตญฺจ
โหติ ตํ อรญฺญํ อิธาธิปฺเปตนฺติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ฯ เตนาติ ปุน
อรญฺญวจเนน ฯ น ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญสฺส ลกฺขณนฺติ ยทิ หิ
ปริคฺคหิตภาโว อรญฺญลกฺขณํ สิยา อรญฺญํ นาม ยํ มนุสฺสานํ
ปริคฺคหิตนฺติ เอตฺตกเมว วเทยฺยาติ อธิปฺปาโย ฯ ยนฺติ อิมินา
ปุพฺเพ วุตฺตลกฺขณเมว อรญฺญํ ปรามฏฺฐนฺติ อาห ยมฺปน อตฺตโน
อรญฺญลกฺขเณน อรญฺญนฺติ ฯ วินิวิชฺฌิตฺวาติ อุชุกเมว วินิวิชฺ-
ฌิตฺวา ฯ ปณฺณํ วาติ ตาลปณฺณาทิปณฺณํ วา ฯ อทฺธคโตปีติ
จิรกาลํ ตตฺเถว ฐิโตปิ ฯ น คเหตพฺโพติ เอตฺถ ปน โส ปเรหิ
อรญฺญสามิกานํ หตฺถโต กีณิตฺวา ตจฺเฉตฺวา ตตฺเถว ฐปิโต ฯ
โส อรญฺญสามิเกน อนุญฺญาโตปิ น คเหตพฺโพ ฯ สามิเกหิ ฉฑฺฑิ-
โตติ คเหตุํ วฏฺฏตีติ ปํสุกูลสญฺญาย คหณํ วุตฺตํ ฯ ลกฺขณจฺ-
ฉินฺนสฺสาปีติ อรญฺญสามิกานํ หตฺถโต กีณิตฺวา คณฺหนฺเตหิ
กตสญฺญาณสฺส ฯ ฉลฺลิยา ปริโยนทฺธํ โหตีติ อิมินา สามิกานํ
นิรเปกฺขตํ ทีเปติ ฯ เตน วุตฺตํ คเหตุํ วฏฺฏตีติ ฯ ยทิ สามิกานํ
สาเปกฺขตา อตฺถิ น วฏฺฏติ ฯ ตานิ กตานิ อชฺฌาวุฏฺฐานิ
จ โหนฺตีติ ตานิ เคหาทีนิ กตานิ ปรินิฏฺฐิตานิ มนุสฺเสหิ จ อชฺฌา-
[ ม. ป. 92 ส. ป. 414-5 ]

วุฏฺฐานิ โหนฺติ ฯ ทารูนิปีติ เคหาทีนํ กตตฺตา ตโต อวสิฏฺฐ-
ทารูนิ ฯ เอเตสนฺติ เอเตสํ ยถาวุตฺตทารูนํ ฯ เตสํ อารกฺขฏฺ-
ฐานนฺติ เตสํ อรญฺญปาลานํ ฐิตฏฺฐานํ ฯ เทหีติ วุตฺเต ทาตพฺพ-
เมวาติ เอตฺถ เทหีติ วุตฺเต ทสฺสามีติ อาโภคสมฺภวโต เทหีติ
อวุตฺเต อทตฺวาปิ คนฺตุํ วฏฺฏติเยว ฯ คนฺตุํ เทถาติ คมนํ เทถ ฯ
อทิสฺวา คจฺฉติ ภณฺฑเทยฺยนฺติ ยทิ สุทฺธจิตฺเตน คจฺฉติ ภณฺฑ-
เทยฺยํ ฯ ยตฺถ กตฺถจิ นีตานมฺปิ ทารูนํ อรญฺญสามิกานํเยว สนฺต-
กตฺตา สุทฺธจิตฺเตน นิกฺขนฺโตปิ ปุน เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา คจฺฉติ
ปาราชิกเมวาติ วทนฺติ ฯ
[94]

อุทกฏฺฐกถา

ยํ ฯ มหากุจฺฉิกา อุทกปาฏิ อุทกมณิโก ฯ
สเมขลา ปาฏิ อุทกมณิโกติปิ วทนฺติ ฯ ตตฺถาติ เตสุ ภาชเนสุ ฯ
นิพฺพหนอุทกนฺติ มโหทกํ อาคนฺตฺวา ตฬากมริยาทํ มา ฉินฺทีติ
ตฬากรกฺขณตฺถํ ตสฺส เอกปสฺเสน วิสฺสชฺชิตอุทกํ ฯ นิทฺธมนตุมฺ-
พนฺติ สสฺสาทีนํ อตฺถาย อุทกนิกฺขมนมคฺคํ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ
กตฺวาติ อิทํ อวสฺสจฺฉินฺทนสภาวทสฺสนตฺถํ ภณฺฑเทยฺยวิสยทสฺสนตฺ-
ถญฺจ วุตฺตํ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ อกตฺวาปิ ยถาวุตฺตปฺปโยเค กเต
มริยาทํ ฉินฺทิตฺวา นิกฺขนฺตอุทกคฺฆานุรูเปน อวหาเรน กาเรตพฺพ-
เมว ฯ อนิคฺคเตติ อนิกฺขมิตฺวา ตฬากสฺมึเยว อุทเก ฐิเต ฯ
อสมฺปตฺเต วาติ ตฬากโต นิกฺขมิตฺวา มหามาติกายเอว ฐิเต ฯ
[ ม. ป. 93 ส. ป. 415-9 ]